Fince fiiller dersi Türkçe konu anlatımı

1. Fince Fiillerin Temel Yapısı

Fince fiilleri genellikle üç ana grupta sınıflandırabiliriz:

1.1. Düzensiz Fiiller (Irregular Verbs)

Bu fiillerin çekimleri ve kökleri düzensizdir ve belirli bir kuralı takip etmezler. Örneğin:

• Olla (olmak)
• Tehdä (yapmak)
• Mennä (gitmek)
• Tulla (gelmek)

1.2. Düzenli Fiiller (Regular Verbs)

Bu fiiller belirli bir kurala göre çekimlenir. Yani fiilin köküne belirli ekler eklenerek fiil çekimi yapılır. Fince'deki çoğu fiil düzenli fiillerdir. Düzenli fiiller üç farklı grupta yer alır.

1.3. Fiil Çekimi (Verb Conjugation)

Fince fiilleri çekimlemek için, fiilin köküne uygun ekler eklenir. Bu ekler, fiilin zamanını, kişisini ve tekil / çoğul kullanımını belirler. Örnek olarak, düzenli fiillerde kullanılan ekler şu şekildedir:

2. Fince'de Fiil Zamanları

Fince fiillerin zamanları, yani fiilin ne zaman yapıldığını ifade etme şekilleri, dilin en temel yapı taşlarındandır. Fince'de 3 ana zaman türü vardır:

• Geniş Zaman (Present Tense) – Şu anda gerçekleşen eylemler için kullanılır.
• Geçmiş Zaman (Past Tense) – Geçmişte gerçekleşmiş eylemler için kullanılır.
• Gelecek Zaman (Future Tense) – Gelecekte yapılacak eylemler için kullanılır.

Fince dilinde gelecek zaman için özel bir fiil çekimi yoktur. Gelecek zaman, geniş zaman kullanılarak ifade edilir ve bağlamdan anlaşılır.

3. Fince Fiil Çekimi Örnekleri

Fince fiillerin çekimleri, fiilin köküne eklenen ekler aracılığıyla yapılır. Örneğin, "tehdä" (yapmak) fiilini çekimleyelim:

3.1. Geniş Zaman (Present Tense)

Geniş zaman, şu anda yapılan eylemleri anlatır.

3.2. Geçmiş Zaman (Past Tense)

Geçmiş zaman, geçmişte tamamlanmış eylemleri ifade eder. Bu zaman için fiil köküne özel ekler eklenir.

3.3. Gelecek Zaman (Future Tense)

Fince'de gelecek zaman için doğrudan bir fiil eklemesi yoktur. Ancak, geniş zaman kullanılarak gelecek ifade edilebilir.

Örnek:

• Minä menen huomenna kouluun. – "Ben yarın okula gideceğim."
• Buradaki menen (gidiyorum) kelimesi geniş zaman kullanılarak gelecekteki bir eylemi ifade eder.

4. Fince'de Fiil Grupları

Fince fiiller genellikle üç ana grupta sınıflandırılır. Bu sınıflandırma, fiilin köküne ve eklerine göre yapılır.

4.1. 1. Grup Fiiller

Bu gruptaki fiillerin kökleri -a veya -ä ile biter ve geniş zaman çekiminde köke eklenen -n, -t, -mme, -tte, -vat şeklindeki eklerle çekim yapılır.

Örnek Fiil:

• Puhua (konuşmak)

4.2. 2. Grup Fiiller

Bu grup fiillerin kökleri -da, -dä, -ta, -tä ile biter. Bu fiillerin çekiminde de benzer şekilde özel ekler kullanılır.

Örnek Fiil:

• Syödä (yemek)

4.3. 3. Grup Fiiller

Bu grup fiillerin kökleri genellikle -la, -llä, -ra, -r, -sta, -stä gibi eklerle biter ve özel çekim kuralları izler.

Örnek Fiil:

• Nähdä (görmek)

5. Fince Fiil Çekim Kuralları

1. Fiil kökü: Fiil çekimlenmeden önce, fiilin kökü bulunmalıdır. Fiil kökleri genellikle fiil eklerinin sonundaki harfler tarafından belirlenir.
2. Fiil türleri: Fince'de üç ana fiil türü vardır ve her birinin kendine özgü çekim kuralları vardır.
3. Fiil zamanları: Fince'de geçmiş zaman ve geniş zaman en yaygın kullanılan zamanlardır. Gelecek zaman, geniş zaman ile ifade edilir.

6. Fince Fiillerin Olumsuz Hali

Fince fiillerin olumsuz hâli, genellikle fiil köküne "ei" (değil) eklenerek yapılır. Bu, fiilin "yapılmaması" anlamına gelir.

Olumsuz fiil yapısını aşağıda örneklerle gösterelim:

6.1. Olumsuz Fiil Çekimi

Olumsuz çekimde, fiilin sonuna - ei eklenir ve fiil köküne uygun olarak çekim yapılır.

Örnek Fiil: "Puhua" (konuşmak)

Örnek Fiil: "Syödä" (yemek)

Burada dikkat edilmesi gereken nokta, fiilin köküne ei eklenmesiyle olumsuz hale gelmesidir. Bu şekilde fiillerin olumlu ya da olumsuz halleri kolaylıkla oluşturulabilir.

7. Fince Fiillerde Ekler ve Kök Değişimi

Fince fiillerde, fiil köklerine ekler eklenerek farklı anlamlar elde edilebilir. Bu ekler, genellikle fiil anlamını değiştiren yardımcı eklerdir. Örneğin:

• Tehdä (yapmak) -> Tehdä + se = Tehdäse (yapma, durdurma)
• Juosta (koşmak) -> Juosta + se = Juostase (koşma, durdurma)

Bu ekler aynı zamanda fiil kökünde anlam değişikliği yaratır.

8. Fince Fiilinin Şart Kipi (Conditional Mood)

Fince fiillerinin bir diğer önemli kipi şart kipidir. Şart kipi, gerçekleşmesi olasılıklı, fakat kesin olmayan durumları ifade etmek için kullanılır. Şart kipi kullanıldığında fiil köküne -isi- eklenir.

Örnek: "Tehdä" (yapmak)

9. Fince’de Fiil İsimleşmesi (Nominalization)

Fince’de fiiller bazen isim hâline getirilebilir. Bu, fiilin köküne -minen ekinin eklenmesiyle yapılır. İsimleşmiş fiil genellikle fiilin gerçekleştirilmesini ifade eder.

Örnek Fiil: "Puhua" (konuşmak)

• Puhuminen – Konuşma, konuşmak
• Örnek cümle: Puhuminen on tärkeää. – Konuşmak önemlidir.

Örnek Fiil: "Syödä" (yemek)

• Syöminen – Yeme, yemek
• Örnek cümle: Syöminen on hauskaa. – Yemek yemek eğlencelidir.

10. Fince Fiil Çekimi Örnek Cümleler

Fince fiilleri kullanarak bazı örnek cümleler kurabiliriz:

• Minä juoksen nyt. – Ben şimdi koşuyorum. (Geniş Zaman)
• Me söimme eilen. – Biz dün yedik. (Geçmiş Zaman)
• Te tulette huomenna. – Siz yarın geleceksiniz. (Gelecek Zaman)
• Hän ei puhunut eilen. – O dün konuşmadı. (Olumsuz Geçmiş Zaman)
• Jos minä menisin sinne, sinä olisit siellä. – Eğer ben oraya gitseydim, sen orada olurdun. (Şart Kipi)