Fince Kipler (Aikamuodot)

Fince'deki kipler şunlardır:

  1. Geniş Zaman (Preesens)
  2. Geçmiş Zaman (Imperfekti)
  3. Şart Kipi (Konditionaali)
  4. Gelecek Zaman (Futurum)
  5. Yüklem Kipi (Imperatiivi)
  6. Mastar Kipi (Infinitiivi)

1. Geniş Zaman (Preesens)

Geniş zaman, şu anki eylemleri veya genel gerçekleri ifade etmek için kullanılır. Bu kip aynı zamanda gelecekteki planlar ve kesinlik içeren durumlar için de kullanılabilir.

Kullanım:

  • Günlük eylemler
  • Genel gerçekler
  • Gelecek zaman (bazı durumlarda)

Fiil Örnekleri:

  • minä syön (ben yerim)
  • hän juo (o içer)
  • me käymme (biz gideriz)

Örnek Cümleler:

  • Minä puhun suomea. – Ben Fince konuşurum.
  • He menevät kouluun. – Onlar okula giderler.

2. Geçmiş Zaman (Imperfekti)

Geçmiş zaman, geçmişte yapılmış bir eylemi veya durumu ifade eder. Fince’de geçmiş zaman fiillerinin özel bir çekimi vardır.

Kullanım:

  • Geçmişte yapılan eylemler
  • Anlatılan geçmişteki olaylar

Fiil Örnekleri:

  • minä söin (ben yedim)
  • hän joi (o içti)
  • me kävimme (biz gittik)

Örnek Cümleler:

  • Hän luki kirjan eilen. – O kitabı dün okudu.
  • Me kävimme elokuvassa. – Biz sinemaya gittik.

3. Şart Kipi (Konditionaali)

Şart kipi, genellikle bir şartın yerine getirilmesi durumunda gerçekleşebilecek bir eylemi ifade eder. Türkçe'deki "-se" ekine benzer bir yapıdır.

Kullanım:

  • Şartlı cümlelerde
  • Polite (nazik) isteklerde

Fiil Örnekleri:

  • minä söisin (ben yerim - eğer olursa)
  • hän juisi (o içer - eğer içerse)
  • me kävisimme (biz giderdik - eğer gidersek)

Örnek Cümleler:

  • Minä ostaisin sen kirjan, jos minulla olisi rahaa. – Ben o kitabı alırdım, eğer param olsaydı.
  • Me menisimme elokuviin, jos olisi aikaa. – Eğer zamanımız olsaydı, sinemaya giderdik.

4. Gelecek Zaman (Futurum)

Fince’de doğrudan bir gelecek zaman kipi yoktur. Ancak, gelecek zaman, geniş zaman (preesens) ve diğer kiplerle ifade edilebilir. Gelecekteki bir eylem için fiil köküne genellikle zaman ifadesi eklenir.

Kullanım:

  • Gelecek zaman için genellikle geniş zaman (preesens) veya zaman zarfı kullanılır.

Fiil Örnekleri:

  • minä menen (ben giderim) – burada geniş zaman bir gelecek zaman olarak kullanılıyor.
  • hän tulee (o gelecek) – o gelecektir.

Örnek Cümleler:

  • Me menemme huomenna kouluun. – Yarın okula gideceğiz.
  • Hän tulee illalla. – O akşam gelecek.

5. Yüklem Kipi (Imperatiivi)

Yüklem kipi, emir kipidir. Birine bir şey yapması için emir verirken kullanılır. Fince’de emir kipi, fiil köküne ekler eklenerek oluşturulur.

Kullanım:

  • Emir cümlelerinde
  • Talimat verirken
  • Rica ederken

Fiil Örnekleri:

  • syö (ye)
  • juo (iç)
  • käy (git)

Örnek Cümleler:

  • Syö tämä! – Bunu ye!
  • Juoda vettä! – Su iç!

6. Mastar Kipi (Infinitiivi)

Mastar kipi, fiilin belirli bir zaman ve kişi tarafından yapılmadığı haliyle, kelimenin kök hali olarak kullanılır. Genellikle fiillerin anlamını somutlaştırmak ya da başka fiillerle birlikte kullanmak amacıyla kullanılır.

Kullanım:

  • Fiilin kök haliyle kullanılmak
  • Başka fiillerin yanında

Fiil Örnekleri:

  • syödä (yemek)
  • juoda (içmek)
  • käydä (gitmek)

Örnek Cümleler:

  • Minä haluan syödä pizzaa. – Ben pizza yemek istiyorum.
  • Hän ei osaa juoda kahvia. – O kahve içmeyi bilmez.

Gelişmiş Fince Kipler

Fince dilinde farklı durumlar ve dil bilgisi gereksinimleri için başka kipler de vardır. Şimdi daha ileri düzeyde bazı fiil kiplerine göz atalım:

7. Sadece Yüklem Kipi (Aikamuoto ilman subjekti)

Bu kip, Fince’de fiilin özneden bağımsız şekilde kullanılmasını sağlar. Bu durumda özne genellikle cümlede yer almaz, ya da dolaylı şekilde ifade edilir.

Kullanım:

  • "Geçici" eylemler için, yani öznenin belirtilmediği durumlarda
  • Gelecek zaman ve emirlerde de kullanılabilir.

Fiil Örnekleri:

  • Lähdetään! (Hadi gidelim!)
  • Syödään! (Yiyelim!)

Örnek Cümleler:

  • Syödään pizzaa tänään! – Bugün pizza yiyelim!
  • Lähdetään retkelle huomenna! – Yarın pikniğe gidelim!

8. Gereklilik Kipi (Välttämättömyysmuoto)

Bu kip, bir eylemin yapılmasının gerektiğini veya bir durumun zorunluluk oluşturduğunu ifade eder. Bu kip için Fince’de genellikle pitää (gerekmek) fiili kullanılır.

Kullanım:

  • Zorunluluk veya gereklilik bildiren durumlar
  • Bir şeyi yapmak için bir gereklilik olduğunda

Fiil Örnekleri:

  • minun pitää syödä (benim yemem gerek)
  • sinun täytyy tehdä se (senin bunu yapman lazım)

Örnek Cümleler:

  • Minun pitää mennä lääkäriin. – Doktora gitmem gerek.
  • Sinun täytyy opiskella enemmän. – Daha fazla çalışman gerek.

9. Gelecek Zaman İçin Kullanılacak Fiil (Futurum)

Fince’de kesin bir "gelecek zaman" kipi yoktur, ancak fiil geniş zaman kipinde kullanılarak gelecek zaman anlamı verilebilir. Bunun dışında aikoa (niyet etmek) gibi yardımcı fiiller kullanılarak gelecekteki eylemler ifade edilebilir.

Kullanım:

  • Gelecekte yapılacak bir eylem için
  • Planlar ve niyetler için

Fiil Örnekleri:

  • minä aion opiskella (ben çalışmayı planlıyorum)
  • me aiomme mennä (biz gitmeyi planlıyoruz)

Örnek Cümleler:

  • Me aiomme matkustaa Lappiin kesällä. – Biz yazın Lapland’a seyahat etmeyi planlıyoruz.
  • Minä aion ostaa uuden auton. – Ben yeni bir araba almayı düşünüyorum.

10. Gerundium Kipi (Gerundivi)

Gerundium, fiil kökünün "gerund" hali olarak tanımlanabilir. Bu kip, bir eylemi yapmakla ilgili devamlılık gösteren durumlar ve eylemler için kullanılır. Bazen bu kip de bir fiili "çok sık yapılan" veya "devamlı yapılan" bir iş olarak ifade eder.

Kullanım:

  • Eylemin sürekli olarak yapılması
  • Devamlılık arz eden durumu ifade etmek

Fiil Örnekleri:

  • minä rakastan lukemista (ben okumayı seviyorum)
  • hän nauttii uimisesta (o yüzmeyi sever)

Örnek Cümleler:

  • Minä nautin juoksemisesta puistossa. – Ben parkta koşmayı seviyorum.
  • Hän rakastaa matkustamista ympäri maailmaa. – O, dünyayı gezmeyi çok sever.

Fince Fiil Çekimlerinin Uygulama ve Genel Pratik

Fince dilinde fiil çekimleri oldukça önemlidir. Fiil kiplerini doğru bir şekilde kullanmak, dildeki anlamı tam ve doğru şekilde iletmek için kritik öneme sahiptir. Aşağıda bu fiil kiplerinin doğru kullanımı için pratik öneriler bulunmaktadır.

Fince Fiil Çekimi Alıştırmaları:

1.      Geniş Zaman (Preesens) Fiil Çekimi:

    • syödä (yemek) → minä syön, sinä syöt, hän syö, me syömme, te syötte, he syövät
    • juoda (içmek) → minä juon, sinä juot, hän juo, me juomme, te juotte, he juovat

2.      Geçmiş Zaman (Imperfekti) Fiil Çekimi:

    • syödä → minä söin, sinä söit, hän söi, me söimme, te söitte, he söivät
    • juoda → minä join, sinä joit, hän joi, me joimme, te joitte, he joivat

3.      Şart Kipi (Konditionaali):

    • syödä → minä söisin, sinä söisit, hän söisi, me söisimme, te söisitte, he söisivät
    • juoda → minä joisin, sinä joisit, hän joisi, me joisimme, te joisitte, he joisivat

4.      Yüklem Kipi (Imperatiivi):

    • syödä → syö! (ye!), syökää! (yiyin!)
    • juoda → juo! (iç!), juokaa! (için!)